‘Bariatrische chirurgie is geen quick fix maar laatste redmiddel’
Behandeling van extreem overgewicht is geen kwestie van wat meer bewegen en minder eten. Dat stelt prof. Eric Hazebroek, chirurg in ziekenhuis Rijnstate in Arnhem, in zijn inaugurele rede als buitengewoon hoogleraar Nutrition and Obesity Treatment aan Wageningen University. Een maagverkleinende operatie kan volgens hem bij zeer ernstig overgewicht uitkomst bieden. Het onderzoek van Hazebroek richt zich op het voorkomen van vitaminetekorten na de operatie. Ook wil hij onderzoeken welke voeding en leefstijl kunnen helpen om nieuw overgewicht tegen te gaan.
Geen eigen schuld
‘Obesitas wordt vaak gezien als een bijverschijnsel van de moderne samenleving, waarin mensen steeds meer en ongezonder eten en steeds minder bewegen. Toch wordt niet iedereen dik. Hoe het precies werkt, begrijpen we nog niet goed’, zegt Hazebroek. Erfelijkheid speelt een rol, want het begint met aanleg, net zoals in je genen is voorgeprogrammeerd hoe lang je kunt worden. Maar ook darmbacteriën, medicijngebruik, stress, een onregelmatig leven en de omgeving die ons continu verleidt tot het maken van ongezonde keuzes zijn volgens Hazebroek van invloed. ’We moeten af van het idee dat overgewicht eigen schuld is. Er zitten soms heel schrijnende verhalen achter. We moeten mensen niet veroordelen, maar samen kijken hoe we het op kunnen lossen. Dat doen we met andere ziekten ook’, zegt Hazebroek.
Dieet niet effectief bij ernstig overgewicht
Als chirurg ziet Hazebroek vooral mensen met ernstig tot zeer ernstig overgewicht, van 120 tot boven de 200, 300 kilo. ‘Als je eenmaal zo zwaar bent, is de weg terug bijna onmogelijk. Een dieet geeft op lange termijn vaak maar 5 procent gewichtsverlies, en voor iemand die 150 kilo weegt is dat meestal niet effectief.’ Voor sommige mensen is een maagverkleinende operatie een uitkomst. ‘Het is geen quick fix, maar een laatste redmiddel en de opties verschillen per persoon.’ Vroeger gebruikte men maagbandjes, maar dat werkte niet zo goed op de langere termijn. Tegenwoordig zijn er operaties waarbij een deel van de maag wordt verkleind en de dunne darm wordt omgeleid. ‘Dat leidt tot veranderingen in het hele spijsverteringssysteem en in de hormonen die het honger- en verzadigingsgevoel reguleren. Dat vergroot de kansen op een blijvend effect.’
Opnieuw aankomen
Na de operatie verliezen mensen gemiddeld twee derde van hun overgewicht en dan verdwijnen ook de risico’s op ziekten. Maar na het eerste jaar stabiliseert het gewichtsverlies bij de meeste mensen. De volgende 10 jaar neemt het gewicht dan gemiddeld met 25 procent toe. ‘De operatie is een hulpmiddel, maar mensen moeten ook hun gedrag en leefstijl veranderen zodat er een grotere kans is dat ze een gezond gewicht bereiken en behouden’, aldus Hazebroek. ‘We willen graag weten hoe we de behandeling kunnen verbeteren voor de grote groep die weer aankomt en welke rol voeding en voedingspatronen daarbij spelen.’
Vitaminetekorten na een maagverkleining
Ongeveer 80 procent van de patiënten die een maagverkleinende operatie ondergaan, bestaat uit vrouwen, van wie een deel in de vruchtbare leeftijd. Wat voor effect heeft zo’n maagverkleining op de zwangerschap? Hazebroek: ‘Het gewichtsverlies na een operatie vermindert de kans op obesitas-gerelateerde zwangerschapsproblemen. Maar de behoefte van het lichaam aan vitaminen en voedingsstoffen verandert wel door de operatie.’ Hazebroek doet met gynaecologen en voedingswetenschappers onderzoek naar de invloed van voedingstekorten op de moeder en de ontwikkeling van het ongeboren kind. Aan de hand daarvan wordt er gekeken of er aanpassingen in de behandeling nodig zijn.